Sprawy lustracyjne
Zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (jt. Dz. U. z 2020 r. poz. 2141), każda osoba ubiegająca się o pełnienie funkcji publicznych określonych w ustawie, urodzona przed 1 sierpnia 1972 roku, jest zobowiązana do przedłożenia oświadczenia lustracyjnego odpowiednim organom. Obowiązek lustracyjny pojawił się w Polsce w celu weryfikacji przynależności osób kandydujących na funkcje publiczne do służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi. Pierwsze próby wpisania lustracji w polski porządek prawny pojawiły się w 1992 roku, jednak ostateczna, obowiązująca obecnie wersja ustawy została uchwalona w 2006 roku i wielokrotnie nowelizowana. Kogo dotyczy obowiązek lustracyjny i kiedy należy złożyć stosowne oświadczenie?
Obowiązek lustracyjny: czym jest i kogo dotyczy?
Współpraca lub bezpośrednia służba w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego została uznana za powiązaną z bezpośrednim łamaniem praw człowieka i obywatela na rzecz komunistycznego ustroju totalitarnego. Osoby, które współpracowały ze służbami bezpieczeństwa w latach 1944-1990 nie stanowią osób uznawanych za godne zaufania publicznego, dlatego zgodnie z przepisami ogólnymi ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów konieczne jest składanie oświadczeń lustracyjnych przez osoby pełniące lub kandydujące do pełnienia określonych funkcji publicznych. Oświadczenia te będą poddawane ocenie zgodności i mogą być podstawą do wszczęcia postępowania lustracyjnego w przypadku wykrycia nieprawidłowości w oświadczeniu.
Lista osób ujętych w obowiązku lustracyjnym, od których wymaga się stosownego oświadczenia obejmuje cały szereg funkcji publicznych, w tym m.in.:
Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej,
posłów, senatorów i posłów do Parlamentu Europejskiego,
osoby zajmujące kierownicze stanowiska państwowe,
członków Rady Polityki Pieniężnej,
Zarządu narodowego Banku Polskiego,
Kolegium Instytutu Pamięci narodowej,
ale także sędzi i prokuratorów, organy i członków organów samorządów terytorialnych, członków rady uczelni i rektorów uczelni oraz wielu innych. Obowiązek dotyczy wyłącznie osób urodzonych przed 1 sierpnia 1972 roku.
Kiedy należy złożyć oświadczenie lustracyjne?
Złożenie oświadczenia lustracyjnego jest obowiązkowe w chwili wyrażenia zgody na kandydowanie bądź zgody na objęcie stanowiska lub wykonywanie funkcji państwowej, ujętej w art. 4 ustawy. Jednorazowe złożenie takiego oświadczenia eliminuje obowiązek jego ponownego składania w przypadku ponownego kandydowania lub wykonywania funkcji publicznej.
