W postępowaniu karnym prawo do odmowy składania zeznań przysługuje osobie najbliższej dla oskarżonego. Jest nią, zgodnie z definicją przyjętą w kodeksie karnym:
małżonek,
wstępny (rodzice, dziadkowie),
zstępny (dzieci, wnuki),
rodzeństwo,
powinowaty w tej samej linii lub stopniu,
osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek,
osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Osobą najbliższą nie jest więc partner lub partnerka czy też narzeczony lub narzeczona oskarżonego. W tym wypadku ważne jest wykazanie, iż osoba ta pozostaje we wspólnym pożyciu z oskarżonym, a więc w konkubinacie. Zdarza się, że na podstawie dodatkowego wniosku, prawo do odmowy zeznań może być przyznane osobie, która pozostaje z oskarżonym w szczególnie bliskiej relacji osobistej. Prawo do odmowy składania zeznań nie ustaje nawet pomimo ustania samego małżeństwa w przypadku rozwodu.
Co istotne, zgodnie z przepisami kodeksu postępowania karnego, gdy bliska oskarżonemu osoba była przesłuchiwana przez policję lub prokuraturę w postępowaniu przygotowawczym i nie została pouczona o prawie do odmowy składania zeznań, a chciałaby swoje zeznania wycofać, jest to jak najbardziej możliwe. W tym wypadku wcześniejsze zeznania nie będą brane pod uwagę przez sąd. Skorzystanie przez świadka, w tym wypadku osoby najbliższej oskarżonego, z prawa do odmowy składania zeznań znaczy, że zeznania świadka nie są traktowane jako źródło dowodu.
Osoba, której przysługuje prawo do odmowy złożenia zeznań albo osoba prawnie zwolniona od złożenia zeznań może zakomunikować, że chce z przysługującego jej prawa skorzystać. Może tego jednak dokonać nie później niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym. W tym wypadku uprzednio złożone przez nią zeznanie nie może posłużyć jako dowód w sprawie.
Oczywiście, skorzystanie przez świadka z prawa do odmowy zeznań może być zakomunikowane również pisemnie. Złożenie przez świadka oświadczenia osobiście i ustnie wobec organów procesowych (sąd, prokurator, funkcjonariusz policji, itp.), którzy poprawnie przeprowadzają czynności przesłuchania, również daje gwarancję tego, że skorzystanie z przysługującego świadkowi prawa, jest w pełni zgodne z jego wolą.
Warto wspomnieć, że możliwość złożenia oświadczenia pisemnie znacznie zmniejsza koszty samego postępowania, a także znacznie je usprawnia, umożliwiając szybsze zakończenie, niezależnie od etapu procesu.