Co oznacza warunkowe umorzenie postępowania karnego?
Warunkowe umorzenie postępowania karnego, czyli poddanie sprawcy próbie jest instytucją określoną bezpośrednio w Kodeksie karnym. Możliwość warunkowego umorzenia postępowania z założenia służy poddaniu zachowania sprawcy próbie i odstąpieniu od skazania, a możliwe jest w sytuacji gdy czyn i wina sprawcy są co prawda niekwestionowane, ale wina i społeczna szkodliwość czynu nie były znaczne oraz istnieje uzasadnione przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego na okresie probacyjnym. Co w praktyce oznacza warunkowe umorzenie postępowania karnego i kiedy istnieje duże prawdopodobieństwo, że sąd podejmie taką decyzję?
Czym jest postępowanie karne i w jakich sprawach może się toczyć?
Postępowanie karne toczy się w przypadkach otrzymania przez prokuraturę lub Policję zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Organy te mają obowiązek niezwłocznego wydania postanowienia o wszczęciu lub odmowie wszczęcia śledztwa oraz powiadomienia o tym fakcie osoby składającej zawiadomienie, ujawnionych pokrzywdzonych oraz podejrzanego, jeżeli na tym etapie podejrzany już jest. Postępowanie karne obejmuje:
tzw. postępowanie przygotowawcze (śledztwo lub dochodzenie),
postępowanie główne (przed sądem I instancji),
postępowanie odwoławcze,
postępowanie wykonawcze.
Kiedy istnieje największe prawdopodobieństwo na warunkowe umorzenie postępowania karnego?
Art. 66 Kodeksu karnego wskazuje, że:
sąd może warunkowo umorzyć postępowanie gdy wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności popełnienia czynu i winy sprawcy nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy (niekaranego za przestępstwo umyślne) pozwala uzasadnić przypuszczenie, że pomimo umorzenia postepowania sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego i nie popełni przestępstwa.
Sama instytucja warunkowego umorzenia postepowania ma zastosowanie wyłącznie do czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności do lat 5, w przypadkach gdy sprawca nie był wcześniej karany za przestępstwo umyślne. Możliwe jest wydanie takiego orzeczenia dla osób karanych wcześniej za przestępstwo nieumyślne.
Umorzenie postępowania karnego następuje na wniosek sprawcy, wyłącznie w sytuacji gdy wszystkie okoliczności popełnienia przestępstwa są wyjaśnione i nie budzą wątpliwości, nawet jeśli sprawca nie przyznaje się do winy. Wniosek może zostać złożony już na etapie postępowania przygotowawczego, a w przypadku jego odrzucenia, ponownie w postępowaniu głównym przed sądem.
Co oznacza warunkowe umorzenie postępowania karnego?
Odstąpienie od wymierzenia kary sprawcy w postępowaniu karnym zakłada nałożenie na sprawcę okresu próby trwającego od roku do 3 lat (licząc od czasu uprawomocnienia się orzeczenia). Czas probacji wymaga od osoby zachowania porządku prawnego – niewłaściwe zachowanie, w tym złamanie prawa, popełnienie przestępstwa czy złamanie ustaleń warunkowego umorzenia postępowania może spowodować podjęcie postępowania karnego. Jeśli sprawca pozytywnie przejdzie przez okres próby, a następnie okres przejściowy (6 miesięcy), sąd nie podejmuje dalszego postępowania karnego.
Aby upewnić się, że sprawca w okresie próby dotrzyma warunków warunkowego umorzenia postępowania, sąd może oddać sprawcę pod dozór kuratora, osoby zaufanej lub instytucji/organizacji społecznej działającej na rzecz pomocy skazanym. Pomimo warunkowego umorzenia postępowania karnego, sąd nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody, a w miarę możliwości także zadośćuczynienia za wyrządzoną krzywdę.
Warunkowe umorzenie postępowania karnego a zaświadczenie o niekaralności
W przypadku decyzji sądu o warunkowym umorzeniu postępowania karnego, sprawca winny popełnienia czynu zabronionego może liczyć na brak wpisu do karty karnej. Z założenia i w świetle prawa, warunkowe umorzenie postępowania karnego oznacza, że sprawca nie został skazany prawomocnym wyrokiem sądu i w związku z tym nie jest formalnie osobą karaną. Nie należy jednak mylić instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego z wyrokiem w zawieszeniu – w przypadku tego drugiego sprawca jest karany i otrzymuje stosowny wpis do karty karnej.
